Soạn bài Con đường mùa đông sách kết nối tri thức - Ngữ Văn 11

1. Soạn bài Con đường mùa đông: Tác giả và tác phẩm

1.1 Tác giả Puskin

a. Cuộc đời

• A-lếch-xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vích Puskin (1799 - 1837) sinh ra tại Moscow trong một gia đình có dòng dõi quý tộc Nga.

• Puskin có tài năng văn học ngay từ bé. Ông có đam mê làm thơ và sáng tác từ rất sớm. Năm 16 tuổi, ông sáng tác bài thơ Hồi ức và được coi là một kiệt tác được đánh giá cao bởi các nhà phê bình văn học.

• Năm 1820, Puskin bị trục xuất khỏi thành phố Saint-Petersburg vô thời hạn do thơ ca của ông bị quy vào phiến loạn. Sau đó, ông đi xuống miền Nam nước Nga và tiếp tục sáng tác, cho ra những tác phẩm có ảnh hưởng sâu sắc đến nền văn học Nga.

• Tháng 11/1833, ông trở lại Saint-Petersburg và chuyển hướng sang viết văn xuôi do kinh tế khó khăn. Ông đã thành lập tạp chí Người đương thời cùng bạn bè của mình, tuy nhiên, do người Nga chưa quen với phong cách phê phán hiện thực đương thời nên tờ báo của ông không duy trì được lâu dài.

• 10/1837, Puskin qua đời sau cuộc đấu súng với một sĩ quan trẻ do nghi ngờ ngoại tình với vợ mình.

b. Sự nghiệp văn học

• Puskin đã để lại cho nền văn học Nga một số lượng tác phẩm đồ sộ, trong đó cống hiến vĩ đại nhất là hơn 800 bài thơ tình và 13 bản trường ca bất hủ. Ông được xem là “Mặt trời của thi ca Nga”.

• Nội dung thơ ca của Puskin thể hiện tâm hồn khao khát tự do và tình yêu của nhân dân Nga.

• Các tác phẩm nổi tiếng của Puskin:

• Tiểu thuyết bằng thơ: Ép-ghê-nhi Ô-nhê-ghin (1823-1831)...

• Bi kịch lịch sử: Bô-rít Gô-đu-nốp (1825)...

• Trường ca: Ru-xlan và Li-út-mi-la (1820); Người tù Cáp-ca-dơ (1821)...

• Truyện ngắn: Cô tiểu thư nông dân (1830); Con đầm pích (1833)...

1.2 Tác phẩm Con đường mùa đông

• - Thể loại: Thơ

• - Phương thức biểu đạt: Biểu cảm

• - Hoàn cảnh sáng tác: Cuộc khởi nghĩa chống lại chế độ nông nô chuyên chế được lãnh đạo bởi phần đông tri thức quý tộc lan rộng khắp nước Nga vào cuối năm 1825. Tuy nhiên, cuộc khởi nghĩa đã thất bại và bị dập tắt. Vào mùa đông ấy, hòa chung với nỗi buồn cuộc khởi nghĩa thất bại, nỗi buồn của nhân dân và nỗi buồn của chính nhà thơ là cảm hứng cho Puskin sáng tác bài thơ Con đường mùa đông.

Giá trị nội dung và nghệ thuật

• Giá trị nội dung: Bài thơ đã miêu tả con đường mùa đông về đêm thơ mộng nhưng cũng đượm buồn. Trong thơ Puskin, cảnh sắc thiên nhiên hiện lên thật sống động và bỗng dưng biến từ một sự phơi bày (việc tả cảnh), trở thành một người anh hùng hành động. Qua đó đã thành công để lại trong lòng độc giả những ấn tượng sâu sắc.

• Giá trị nghệ thuật: Ngôn ngữ thơ giàu sức biểu cảm, khắc họa nhân vật trữ tình độc đáo, nhịp điệu thơ nhẹ nhàng, dễ nghe.

2. Soạn bài Con đường mùa đông: Trả lời câu hỏi trước khi đọc

• - Một người độc hành trên con đường vắng lặng và lạnh giá có thể gặp phải những trở ngại tinh thần đó là sự cô đơn, mệt mỏi, sự buồn tủi và nguy hiểm cận kề…

• - Để vượt qua những trở ngại đó, chúng ta có thể tự động viên bản thân, tìm ra mục tiêu sống và những người bạn tâm giao để sẻ chia. Quan trọng nhất là chúng ta phải có một tinh thần kiên cường, vững chắc để đánh bại được những trở ngại ẩn chứa bên trong mình.

3. Soạn bài Con đường mùa đông: Trả lời câu hỏi trong khi đọc

3.1 Lưu ý: Mỗi hình ảnh, âm thanh trong bài thơ vừa nhấn mạnh nỗi buồn, vừa thể hiện hoạt động không ngừng cố gắng vượt qua trở ngại.

• - Những hình ảnh nhấn mạnh nỗi buồn và nỗ lực không ngừng cố gắng vượt qua trở ngại đó là: làn sương gợn sóng, cánh đồng, con đường mùa đông, tuyết trắng, ánh trăng, không một mái lều, cột dài, cỗ xe tam mã…

• - Âm thanh: tiếng kim đồng hồ kêu, nhạc ngựa, bài ca của người xà ích.

3.2 Giữa ngoại cảnh và những hình ảnh xuất hiện trong tâm tưởng có sự tương phản như thế nào?

Sự tương phản giữa ngoại cảnh và những hình ảnh xuất hiện trong tâm tưởng của nhân vật trữ tình có sự tương phản như sau:

• - Ngoại cảnh: Bức tranh phong cảnh nước Nga đặc sắc với vẻ đẹp hoang sơ, lạ lùng chỉ có ở mùa đông nước Nga.

• - Hình ảnh trong tâm trí: Đêm mùa đông lạnh lẽo, hiu quạnh và mênh mông.

=> Sự đối lập giữa ngoại cảnh mùa đông nước Nga tươi đẹp với sự lạnh lẽo, buồn tẻ và cô đơn của nhân vật trữ tình.

3.3 Lời than “Ôi buồn đau, ôi cô lẻ” kết nối tâm tưởng nhân vật trữ tình với ai? Ở đâu?

Lời than thở “Ôi buồn đau, ôi cô lẻ” là kết nối tâm tưởng của nhân vật trữ tình với người yêu thương trong một không gian nhỏ hẹp, bình yên và ấm áp với lửa đỏ và tiếng đồng hồ kêu tích tắc.

3.4 Những hình tượng thơ đã xuất hiện trong bài được điểm lại như thế nào?

Những hình tượng thơ đã xuất hiện trong bài thơ được điểm lại theo thứ tự ngược lại. Nếu như mở đầu bài thơ ta thấy được hình ảnh làn sương nhưng tác giả đã đặt hình ảnh làn sương ở cuối bài. Đây có thể là dụng ý tác giả muốn ngủ quên trong tâm trạng nặng trĩu. Điều này khiến người đọc không thôi xót xa và phần nào hiểu được sự cô đơn của nhân vật trữ tình.

Đăng ký ngay combo sổ tay kiến thức các môn học để nhận ưu đãi cực hấp dẫn từ Vuihoc nhé!

4. Soạn bài Con đường mùa đông: Trả lời câu hỏi sau khi đọc

4.1 Câu 1 trang 64 SGK Văn 11/1 Kết nối tri thức

Nhan đề “Con đường mùa đông” gợi cho em những liên tưởng về một con đường dài hun hút, lạnh lẽo không một bóng người trong tiết trời lạnh giá. Một con đường mờ mịt, không có điểm cuối kết hợp cùng cái lạnh cắt da cắt thịt của mùa đông nước Nga đang gào thét xung quanh người độc hành. Có lẽ tác giả dùng hình ảnh con đường mùa đông để ẩn dụ cho hoàn cảnh hiện tại của mình: Đó là sự cô đơn, lạnh lẽo, đau buồn.

4.2 Câu 2 trang 64 SGK Văn 11/1 Kết nối tri thức

Mỗi một hình ảnh thơ như ánh trăng, cột sọc chỉ đường và âm thanh trong bài thơ như tiếng lục lạc hay tiếng kim đồng hồ kêu tích tắc đều hiện lên với cùng một trạng thái đó là sự buồn rầu đầy tâm trạng của nhân vật trữ tình. Nhưng điều đặc biệt là ở mỗi hình ảnh hay âm thanh, chúng ta đều bắt gặp một sự gắng gượng, một sự cố gắng lấy lại tinh thần của tác giả như cột sọc chỉ đường đang chào ta hay tiếng kim đồng hồ thì xua đi lũ người tẻ nhạt.

Từ những hình ảnh, âm thanh và sự mâu thuẫn trong tâm trạng của nhân vật trữ tình đều cho ta thấy được một sự đấu tranh mạnh mẽ, một bên là sự cô đơn, buồn tủi nhớ quê hương nhưng một bên là sự sốc lại tinh thần, sự tự an ủi bản thân.

=> Qua đây, chúng ta thấy được rằng tác giả là một người đa sầu, đa cảm nhưng lúc nào cũng đấu tranh để giữ vững nội tâm của mình trước hoàn cảnh trớ trêu, tù đày, khổ đau.

4.3 Câu 3 trang 64 SGK Văn 11/1 Kết nối tri thức

Những hình ảnh và hoạt động tương phản được thể hiện trong khổ thơ thứ 4 là:

• Hình ảnh: Mái lều - rừng, lửa - tuyết.

• Hoạt động: Sừng sững chào ta.

=> Ở khổ thơ thứ tư, dường như nhân vật trữ tình đang dần thoát ra khỏi những nỗi buồn quẩn quanh. Minh chứng cho điều đó là việc nhân vật đã dần dần nhận ra khung cảnh xung quanh mình. Hình ảnh mái lều chỉ khoảng không gian chật hẹp và có giới hạn đối lập với hình ảnh khu rừng bao la không có giới hạn giống như tâm trạng của nhân vật trữ tình đang ở trong trạng thái bị vây hãm bởi sự cô đơn, đau buồn nhưng dần lấy lại tinh thần cởi mở hơn, suy nghĩ về những điều lớn lao, rộng mở trong tương lai. Còn hoạt động “sừng sững chào ta” là kết quả của một quá trình khi nhân vật trữ tình đang dần dần có sự thay đổi, có cách nhìn khác về cuộc đời bế tắc.

=> Công cuộc đấu tranh đã kết thúc, nhân vật trữ tình đã thoát ra khỏi nỗi buồn của bản thân và dần nhìn thấy ánh sáng của niềm hy vọng, của tương lai tươi sáng hơn.

4.4 Câu 4 trang 64 SGK Văn 11/1 Kết nối tri thức

Trong hai khổ thơ 5-6, không gian và thời gian tâm tưởng của nhân vật trữ tình là:

• + Không gian: Nơi tác giả sống khi chưa bị lưu đày.

• + Thời gian: Buổi tối mùa đông bên bếp lửa.

=> Trong cuộc đấu tranh nội tâm đã đưa tác giả trở về những tháng ngày ông được sống hạnh phúc bên cạnh người mình yêu thương, được trò chuyện và nhìn ngắm cô gái ấy. Đó cũng chính là khát khao và niềm mong ước của tác giả được trải nghiệm thêm một lần nữa khi phải sống trong tù đày. Nhưng khi nhìn vào hiện thực phũ phàng này, một lần nữa nỗi buồn lại phủ lên tâm trạng của tác giả bởi bản thân ông biết rằng những tháng ngày hạnh phúc trôi qua đó sẽ không bao giờ quay trở lại nữa.

4.5 Câu 5 trang 64 SGK Văn 11/1 Kết nối tri thức

Những hình ảnh “xe tam mã, bài ca của người xà ích, mái lều, ánh lửa, nhi-na” có ý nghĩa tinh thần rất lớn đối với nhân vật trữ tình. Bởi đó đều là những hình ảnh quan trọng mới xuất hiện ở trong tâm trí của tác giả. Đó đều là những hình ảnh giúp tác giả có thể vượt qua nỗi buồn thầm kín của bản thân cùng với niềm mong ước được trở về cuộc sống trước kia bên cạnh những người mà mình yêu thương.

Bên cạnh đó, qua những hình ảnh đó chúng ta có thể hình dung được những giai đoạn tâm lý của tác giả từ lúc đang chìm đắm trong đau khổ cho đến lúc thức tỉnh đầy hy vọng. Tất cả giúp làm nổi bật lên tâm hồn đa sầu đa cảm của nhân vật trữ tình cũng chính là tác giả Puskin.

Đăng ký ngay để được các thầy cô tư vấn và xây dựng lộ trình ôn thi sớm môn Ngữ Văn tốt nghiệp THPT đạt 9+ nhé!

4.6 Câu 6 trang 64 SGK Văn 11/1 Kết nối tri thức

Hình ảnh thơ được điểm lại ở phần cuối là sự tổng hợp những hình ảnh quen thuộc có trong các câu thơ của tác giả nêu trên. Đó là Nhị-na, người đánh xe, nhạc ngựa và sương lạnh. Mọi thứ quay trở lại ở phần cuối nhưng dường như lại mang đến một tâm trạng khác, một màu sắc khác.

=> Cách tìm lại cảm giác bình yên của tác giả rất độc đáo. Từ nỗi buồn tràn ngập bao trùm tâm trạng, anh dần nhận ra rằng mọi chuyện không cần phải như vậy, và tâm trạng của anh bắt đầu thay đổi. Anh bước ra khỏi vỏ bọc nỗi buồn, giải tỏa tâm trạng, nghĩ đến những người thân yêu, nghĩ đến những ngày hạnh phúc ấm áp ấy và khao khát được trở lại những ngày bình yên ấy. Đây là trụ cột tinh thần lớn nhất của anh, dựa vào đó anh đi theo những suy nghĩ, ký ức của mình để hình thành niềm tin và hy vọng về một tương lai tốt đẹp hơn.

4.7 Câu 7 trang 64 SGK Văn 11/1 Kết nối tri thức

- Bài thơ “Con đường mùa đông” có cấu tứ rất độc đáo. Chủ đề của bài thơ là tâm trạng của nhân vật trữ tình trên con đường mùa đông lạnh lẽo. Với cách sắp xếp ý và chọn lọc ý tài tình của Puskin đã xây dựng lên sự chuyển biến tâm trạng từ đau khổ, cô độc sang một trạng thái tinh thần ẩn chứa hy vọng khát khao. Cái hay của Puskin là những hình ảnh sử dụng ở đầu bài thơ đến cuối bài vẫn được sử dụng nhưng lại mang ý nghĩa hoàn toàn khác nhau.

- Puskin cũng có một bài thơ với cùng kiểu cấu tứ này đó là bài “Tuyết nhấp nhô như sóng”.

5. Soạn bài Con đường mùa đông: Kết nối đọc - viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) về một hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng mà bạn cho là đặc sắc nhất trong bài thơ Con đường mùa đông.

Đoạn văn tham khảo:

Trong bài thơ, tôi nghĩ hình ảnh tượng trưng đặc biệt nhất là hình ảnh Nina. Đây có thể hiểu là tên người con gái mà tác giả yêu