Từ cuộc sống xa xưa, khi tiến hành các công việc lớn (phát rẫy, làm nhà, làm chuồng trại, làm hàng quán, mở cửa hàng...), người ta thường làm lễ và cần người "xông đất".
Theo quan niệm dân gian "xông" là đến, "đất" là không gian thực tiễn của một ai đó được chiếm dụng, sử dụng. Dần dần nhiều người xem trọng việc xông đất bằng cách chọn người, chọn tuổi.
Người Việt nhiều đời quan niệm nên chọn người khỏe mạnh, hiền lành, vị tha và không vướng "bụi" trong năm (tang chế, rủi ro, bệnh tật, bất hạnh...) đến xông đất.
Năm mới nhiều người yêu thích màu đỏ, sự may mắn (Ảnh minh họa: Hữu Nghị).
Khách đến xông đất, xông nhà thường chọn trang phục sáng màu, gọn gàng cầm theo những phong bao lì xì đỏ chúc Tết gia chủ. Chủ nhà cũng đáp lễ bằng những lời chúc, phong bao lì xì hay chén rượu đầu xuân lấy may.
Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Trọng Tuệ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kiến trúc và Văn hóa Phương đông cho hay, từ thượng cổ, quan niệm nhân sinh đã luôn đề cao hai chữ Thời - Vận.
Trong suốt chiều dài lịch sử văn hóa của phương Đông, quan niệm về việc lựa chọn đã trở thành phong tục của rất nhiều dân tộc, trong đó có người Việt. Đối với những việc lớn, người Việt đều tính toán thật kỹ sao cho không những hợp lòng người mà còn phải thuận theo Thiên - Địa. Ai cũng mong muốn những điều tốt đẹp, kiêng kị những gì mang lại xui rủi để một năm mới có nhiều niềm vui, thành đạt.
Xuất phát từ quan niệm ấy, người Việt có rất nhiều hoạt động trong ngày đầu năm mới và cũng có rất nhiều kiêng kị, từ chuyện ăn, mặc, trang trí nhà cửa, đi đứng nói cười… Nổi bật nên nhiều người quan tâm đến chuyện xông đất và lựa chọn người tuổi đẹp xông đất.
Nhà nghiên cứu Nguyễn Trọng Tuệ cho hay, theo quan niệm dân gian, căn cứ vào hàng Can, hàng Chi và Thái Tuế (năm đó là năm nào) thì sẽ chọn được người phù hợp với gia chủ.
Người phù hợp trước tiên phải hợp với năm đó để vận khí cá nhân của họ tốt và mang lại lợi lộc cho gia chủ (quan lộc, phúc đức, ấn - quyền lực, tài - tiền tài). Tùy theo gia chủ muốn gì mà lựa chọn người mang lại ấn, quan hay lộc, phúc…
Từ thực tế nghiên cứu, nhà nghiên cứu Nguyễn Trọng Tuệ đưa ra một vài gợi ý về chọn tuổi xông đất năm Giáp Thìn 2024.
Theo nhà nghiên cứu này, nguyên tắc chọn tuổi xông đất là chọn người có Địa Chi (12 chi tượng trưng cho 12 con giáp Tý, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi) của tuổi hợp với năm Thìn, sau đó sẽ chọn trong số những tuổi ấy những người có Thiên Can (có 10 Thiên can bao gồm: Giáp, Bính, Ất, Đinh, Kỷ, Mậu, Canh, Nhâm, Tân, Quý) hợp với Thiên Can của chủ nhà.
Bảng tra tuổi xông đất, xuất hành năm Giáp Thìn 2024 theo gợi ý của nhà nghiên cứu Nguyễn Trọng Tuệ (Ảnh: H. A).
Trong dịp Tết năm Giáp Thìn 2024, nếu người đến xông đất là tuổi Dậu thì được lục hợp, mà Thìn hợp Dậu hóa Kim, đại diện cho tài lộc.
Đầu năm người tuổi Dậu xông nhà nếu lại được hợp mệnh gia chủ thì sẽ mang tiền tài, công danh, uy quyền đến cho gia chủ.
Trong các tuổi Dậu thì nên chọn các tuổi như sau: Tân Dậu (chủ về công danh, sự nghiệp); Kỷ Dậu (chủ về tiền tài, lợi cho việc cầu tài); Quý Dậu (chủ về học hành, thi cử, cầu danh).
Hợp với năm Thìn còn có tam hợp Thân - Tý - Thìn. Tam hợp Thân - Tý - Thìn hợp thành Thủy cục. Thủy chủ về trí, cho nên những người Thân, Tý mang lại sự sáng suốt cho công việc, hợp tác.
Các tuổi nên tránh khi chọn xông đất: Tránh Lục xung: Tý - Ngọ, Mão - Dậu, Thìn - Tuất, Sửu - Mùi, Dần - Thân, Tỵ - Hợi; tránh Tam hình: Dần - Tỵ - Thân; Sửu - Tuất - Mùi; Mão - Tý.
Nhiều chuyên gia văn hóa cho rằng, tục xông đất vốn là nét đẹp văn hóa. Việc chọn người, chọn tuổi có thể mang tính chất tham khảo. Điều quan trọng là giữ cho tinh thần thoải mái, cùng nhau gặp gỡ, đoàn viên để gắn kết tình thân và cùng nhau hướng đến những điều tốt đẹp trong năm mới.
