Lý giải việc xâm nhập mặn vùng biển Đồng bằng sông Cửu Long gia tăng

Giới thiệu

Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) là một trong những vùng nông nghiệp trọng điểm của Việt Nam, đóng góp lớn cho nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, tình trạng xâm nhập mặn trở thành vấn đề cấp bách mà người dân nơi đây phải đối mặt. Theo báo cáo của Cục Thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) vào ngày 25/4, nguồn nước từ thượng nguồn sông Mekong đến ĐBSCL đã biến đổi mạnh mẽ, gây ra nhiều hệ lụy cho sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt của người dân.

Tình Trạng Xâm Nhập Mặn Tại ĐBSCL

Quy luật thay đổi của nguồn nước

Theo Cục Thủy lợi, tổng lượng dòng chảy trong mùa khô đã tăng lên, nhưng dòng chảy đầu mùa khô lại có xu hướng giảm. Điều này dẫn đến việc xâm nhập mặn tại các vùng cửa sông và ven biển có sự thay đổi lớn về quy luật. Trước năm 2012, mặn thường xuất hiện từ tháng 2 đến tháng 4, với đỉnh mặn vào cuối tháng 3-4, lúc này dòng chảy kiệt nhất. Tuy nhiên, hiện tại, tình trạng xâm nhập mặn đã bắt đầu từ cuối tháng 12 năm trước và đạt đỉnh vào tháng 2 hoặc đầu tháng 3 năm sau.

Tình hình xâm nhập mặn mùa khô 2023-2024

Theo dự báo, mùa khô 2023-2024, xâm nhập mặn đã xuất hiện sớm từ cuối tháng 12/2023, nhanh hơn trung bình nhiều năm khoảng 33 ngày. Điều này đã tạo ra những thách thức lớn cho nông dân trong việc canh tác, bởi lẽ xâm nhập mặn không chỉ ảnh hưởng đến sản xuất lúa mà còn tới các cây ăn trái, ngô, và những loại cây trồng khác.

Nguyên Nhân Xâm Nhập Mặn Tại ĐBSCL

1. Biến đổi khí hậu

Thời tiết khắc nghiệt và biến đổi khí hậu đã ảnh hưởng không nhỏ đến nguồn nước thượng lưu. Nắng nóng kéo dài, lượng nước bốc hơi cao, cùng với sự điều chỉnh trong việc quản lý nước từ các hồ chứa đã làm giảm lượng nước chảy về ĐBSCL. Điều này dẫn đến tình trạng mặn xâm nhập sâu vào nội đồng hơn so với trước đây.

2. Hoạt động của con người

Việc điều tiết và vận hành các hồ chứa nhằm kiểm soát nguồn nước đã tạo ra những thay đổi đáng kể trong dòng chảy. Cục Thủy lợi đã chỉ ra rằng sự can thiệp của con người vào hệ thống thủy lợi đã làm gia tăng tình trạng xâm nhập mặn. Cụ thể, việc xuống giống đồng loạt của các địa phương trong vụ hè thu đã làm giảm mực nước nội đồng nhanh chóng, tạo điều kiện cho mặn xâm nhập sâu hơn vào vùng đất nông nghiệp.

3. Thiếu quy hoạch và quản lý nước

Việc phân ranh nguồn nước nội vùng chưa hoàn thiện cũng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng xâm nhập mặn gia tăng. Khi thiếu sự quy hoạch và quản lý đúng đắn, các vùng cửa sông trở nên dễ bị tổn thương trước tình trạng mặn xâm nhập.

Hệ Lụy Từ Tình Trạng Xâm Nhập Mặn

1. Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp

Tình trạng xâm nhập mặn đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp tại ĐBSCL. Với khoảng 1.580 ha lúa, trong đó Sóc Trăng có 1.530 ha và Bến Tre 50 ha, đang đối mặt với nguy cơ giảm năng suất. Đặc biệt, 43 ha lúa tại tỉnh Sóc Trăng đã bị mất trắng, gây thiệt hại lớn cho người nông dân.

2. Thiếu nước sinh hoạt

Theo thống kê, khoảng 73.900 hộ dân (2,1% số hộ nông thôn) bị ảnh hưởng thiếu nước sinh hoạt, chủ yếu tập trung tại 7 tỉnh: Long An, Bến Tre, Kiên Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu và Cà Mau. Mặc dù số lượng hộ dân bị ảnh hưởng thấp hơn so với các năm trước (96.000 hộ vào năm 2019-2020), nhưng thời gian ảnh hưởng lại kéo dài và có thể gây ra nhiều hệ lụy cho cuộc sống của người dân.

Giải Pháp Khắc Phục Tình Trạng Xâm Nhập Mặn

1. Cải thiện quản lý nước

Để ứng phó với tình trạng xâm nhập mặn, cần có những giải pháp quản lý nước hiệu quả hơn. Cần thiết phải có các chính sách quy hoạch và quản lý nguồn nước đồng bộ giữa các tỉnh thành trong khu vực ĐBSCL.

2. Nâng cao nhận thức cộng đồng

Người dân cần được nâng cao nhận thức về tình trạng xâm nhập mặn và các biện pháp phòng chống. Việc tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo nhằm hướng dẫn người dân cách bảo vệ cây trồng và sử dụng nước tiết kiệm trong sản xuất là rất cần thiết.

3. Đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng công nghệ

Nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới trong canh tác nông nghiệp có thể giúp người nông dân thích ứng tốt hơn với tình trạng xâm nhập mặn. Các giống cây trồng chịu mặn, cùng với các biện pháp canh tác bền vững, là những giải pháp cần được khuyến khích.

Kết Luận

Tình trạng xâm nhập mặn tại Đồng Bằng Sông Cửu Long là một vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và cuộc sống của hàng triệu người dân. Việc xác định nguyên nhân và tìm ra các giải pháp khắc phục là điều cần thiết để bảo vệ và phát triển bền vững vùng đất này. Chỉ khi chúng ta có sự chung tay của cả cộng đồng và các cơ quan chức năng, tình trạng xâm nhập mặn mới được kiểm soát và hạn chế đến mức tối đa.