1. Khái niệm về quan hệ từ
Quan hệ từ là những từ được dùng để nối các từ ngữ, câu hoặc các phần của câu với nhau, nhằm thể hiện mối quan hệ giữa chúng. Các quan hệ từ thường gặp bao gồm: "và", "hoặc", "nhưng", "bởi vì", "nên", "tuy", "mặc dù", v.v. Việc sử dụng đúng các quan hệ từ sẽ giúp câu văn trở nên rõ ràng và dễ hiểu hơn.
1.1 Phân loại quan hệ từ
- Quan hệ từ chỉ sự liệt kê: "và", "cũng", "hoặc".
- Quan hệ từ chỉ sự tương phản: "nhưng", "mặc dù", "tuy".
- Quan hệ từ chỉ nguyên nhân - kết quả: "bởi vì", "nên", "do".
- Quan hệ từ chỉ sự giả thiết: "nếu", "trong trường hợp".
2. Bài tập về quan hệ từ
Dưới đây là một số bài tập giúp các em học sinh nắm vững cách sử dụng quan hệ từ.
2.1 Chọn các quan hệ từ thích hợp
Bài tập 1: Chọn các quan hệ từ thích hợp trong ngoặc để điền vào chỗ trống.
(Tuy…nhưng; của; nhưng; vì… nên; bằng; để)
- Những cái bút ……………….tôi không còn mới ……………….vẫn tốt.
- Tôi vào thành phố Hồ Chí Minh……………….máy bay……………….kịp cuộc họp ngày mai.
- ……………….trời mưa to……………….nước sông dâng cao.
- ……………….cái áo ấy không đẹp……………….nó là kỉ niệm của những ngày chiến đấu anh dũng.
Đáp án:
- của … nhưng
- bằng … để
- Vì … nên
- Tuy … nhưng
2.2 Gạch dưới quan hệ từ
Bài tập 2: Gạch dưới các quan hệ từ có trong các câu sau:
- Trên bãi tập, tổ một tập nhảy cao còn tổ hai tập nhảy xa.
- Trời mưa to mà bạn Quỳnh không có áo mưa.
- Lớp em chăm chỉ nên thầy rất vui lòng.
- Đoàn tàu này qua rồi đoàn tàu khác đến.
- Sẻ cầm nắm hạt kê và ngượng nghịu nói với bạn.
- Tiếng kẻng của hợp tác xã vang lên, các xã viên ra đồng làm việc.
- Bố em hôm nay về nhà muộn vì công tác đột xuất.
- A Cháng trông như con ngựa tơ hai tuổi.
- Mưa đã tạnh mà đường xá vẫn còn lầy lội.
- Hôm nay, tổ bạn trực hay tổ tớ trực?
Đáp án:
- Trên bãi tập, tổ một tập nhảy cao còn tổ hai tập nhảy xa.
- Trời mưa to mà bạn Quỳnh không có áo mưa.
- Lớp em chăm chỉ nên thầy rất vui lòng.
- Đoàn tàu này qua rồi đoàn tàu khác đến.
- Sẻ cầm nắm hạt kê và ngượng nghịu nói với bạn.
- Tiếng kẻng của hợp tác xã vang lên, các xã viên ra đồng làm việc.
- Bố em hôm nay về nhà muộn vì công tác đột xuất.
- A Cháng trông như con ngựa tơ hai tuổi.
- Mưa đã tạnh mà đường xá vẫn còn lầy lội.
- Hôm nay, tổ bạn trực hay tổ tớ trực?
2.3 Tìm và gạch dưới quan hệ từ
Bài tập 3: Tìm và gạch dưới quan hệ từ rồi cho biết chúng biểu thị quan hệ gì?
- Bạn Hà chẳng những học giỏi mà bạn ấy còn ngoan ngoãn.
- Biểu thị quan hệ: …
- Sở dĩ cuối năm Châu phải thi lại vì bạn không chịu khó học tập.
- Biểu thị quan hệ: …
- Tuy chúng ta đã tận tình giúp đỡ Khôi nhưng bạn ấy vẫn chưa tiến bộ.
- Biểu thị quan hệ: …
- Nếu trời mưa thì ngày mai chúng ta không đi Củ Chi.
- Biểu thị quan hệ: …
- Hễ có gió to thì nhất định thuyền chúng ta sẽ ra khỏi chỗ này trước khi trời tối.
- Biểu thị quan hệ: …
- Nhờ bạn Minh giúp đỡ mà kết quả của Nhân tiến bộ rõ.
- Biểu thị quan hệ: …
- Do gió mùa đông bắc tràn về nên trời trở lạnh.
- Biểu thị quan hệ: …
- Mặc dù nhà rất xa nhưng bạn An chưa bao giờ đi học trễ.
- Biểu thị quan hệ: …
- Nhờ có dịp đi chơi xa nhiều nên tôi mới tận mắt thấy hết sự giàu có của quê hương mình.
- Biểu thị quan hệ: …
- Bác Hai không chỉ khéo léo mà bác còn chăm chỉ làm việc.
- Biểu thị quan hệ: …
Đáp án:
- Bạn Hà chẳng những học giỏi mà bạn ấy còn ngoan ngoãn.
- → Biểu thị quan hệ tăng lên
- Sở dĩ cuối năm Châu phải thi lại vì bạn không chịu khó học tập.
- → Biểu thị quan hệ nguyên nhân - kết quả
- Tuy chúng ta đã tận tình giúp đỡ Khôi nhưng bạn ấy vẫn chưa tiến bộ.
- → Biểu thị quan hệ tương phản
- Nếu trời mưa thì ngày mai chúng ta không đi Củ Chi.
- → Biểu thị quan hệ giả thiết - kết quả
- Hễ có gió to thì nhất định thuyền chúng ta sẽ ra khỏi chỗ này trước khi trời tối.
- → Biểu thị quan hệ giả thiết - kết quả
- Nhờ bạn Minh giúp đỡ mà kết quả của Nhân tiến bộ rõ.
- → Biểu thị quan hệ nguyên nhân - kết quả
- Do gió mùa đông bắc tràn về nên trời trở lạnh.
- → Biểu thị quan hệ nguyên nhân - kết quả
- Mặc dù nhà rất xa nhưng bạn An chưa bao giờ đi học trễ.
- → Biểu thị quan hệ tương phản
- Nhờ có dịp đi chơi xa nhiều nên tôi mới tận mắt thấy hết sự giàu có của quê hương mình.
- → Biểu thị quan hệ nguyên nhân - kết quả
- Bác Hai không chỉ khéo léo mà bác còn chăm chỉ làm việc.
- → Biểu thị quan hệ tăng lên
2.4 Điền quan hệ từ thích hợp vào chỗ trống
Bài tập 4: Điền quan hệ từ thích hợp vào chỗ trống:
- Hoa …………….Hồng là bạn thân.
- Hôm nay, thầy sẽ giảng…………….phép chia số thập phân.
- …………….mưa bão lớn…………….việc đi lại gặp khó khăn.
- Thời gian đã hết ……………. Thúy Vy vẫn chưa làm bài xong.
- Trăng quầng……….hạn, trăng tán…………….mưa.
- Một vầng trăng tròn, to…………….đỏ hồng hiện lên……….chân trời, sau rặng tre đen…………….một ngôi làng xa.
- Tôi đã đi nhiều nơi, đóng quân nhiều chỗ đẹp hơn đây nhiều, nhân dân coi tôi …………. người làng…………….yêu thương tôi hết mực, …………….sao sức quyến rũ, nhớ thương vẫn không mãnh liệt, day dứt…………….mảnh đất cọc cằn này.
- …………….bão to…………….các cây lớn không bị đổ.
Đáp án:
- và
- về
- Vì ... nên
- nhưng
- thì, ... thì
- và, ở, của
- như, và, nhưng, bằng
- Tuy... nhưng
2.5 Đặt câu có sử dụng quan hệ từ
Bài tập 5: Đặt câu có sử dụng quan hệ từ:
- ……………………………………………………………
- ……………………………………………………………
- ……………………………………………………………
Đáp án:
- Của: Quyển sách này của em.
- Hoặc: Mai hoặc Lan sẽ thi đấu vào ngày mai.
- Với: Hoàng đang đi cùng với Hải để dọn vệ sinh của lớp.
2.6 Đặt câu có sử dụng cặp quan hệ từ biểu thị quan hệ
Bài tập 6: Đặt câu có sử dụng cặp quan hệ từ biểu thị quan hệ:
- ……………………………………………………………
- ……………………………………………………………
- ……………………………………………………………
- ……………………………………………………………
Đáp án:
- Nguyên nhân - kết quả: Vì chuẩn bị bài ở nhà trước khi đến lớp nên em hiểu bài rất nhanh.
- Giả thiết - kết quả: Nếu tôi chuẩn bị bài tốt hơn thì bài kiểm tra đã được điểm cao.
- Tương phản: Mặc dù trời mưa gió to nhưng cây cối không bị đổ nhiều.
- Tăng tiến: Mai không những học giỏi mà còn luôn giúp đỡ học hành cho các bạn trong lớp.
2.7 Điền vế câu thích hợp vào chỗ trống
Bài tập 7: Điền vế câu thích hợp vào chỗ trống để hoàn chỉnh các câu ghép chỉ quan hệ tăng tiến sau:
- Lan không chỉ chăm học ....
- Không chỉ trời mưa to....
- Trời đã mưa to.....
- Đứa trẻ chẳng những không nín khóc ....
Đáp án:
- ... mà Lan còn chăm làm.
- ... mà gió còn thổi rất mạnh.
- ... lại còn gió rét nữa.
- ... mà nó lại còn khóc to hơn.
Kết luận
Hy vọng rằng qua những bài tập về quan hệ từ lớp 5 này, các em sẽ có thêm nhiều kiến thức bổ ích để áp dụng vào việc học tập của mình. Quan hệ từ không chỉ giúp chúng ta kết nối các câu văn một cách mạch lạc mà còn giúp diễn đạt ý tưởng rõ ràng hơn. Hãy thực hành thật nhiều để nắm vững kiến thức này nhé! Nếu có thắc mắc hay cần tải tài liệu, các em có thể tham khảo thêm tại trang web của Download.vn. Chúc các em học tốt!